Je aan afspraken houden is belangrijk. Dat vind ik tenminste. Het betekent voor mij dat ik op tijd ben, binnen deadlines werk en kom opdagen als ik ergens moet zijn. Als ik te laat dreig te komen, dan voel ik enige stress en probeer ik te laten weten dat het me niet gaat lukken er op tijd te zijn. Om een deadline te halen, ga ik desnoods de hele nacht door. Zoals je dat vaker ziet, erger ik me rot aan mensen die het tegenovergestelde gedrag laten zien. Notoire telaatkomers bijvoorbeeld. Of mensen die steeds op het laatste moment afzeggen, omdat ze ergens anders moeten zijn. Hoezo? De afspraak stond toch al weken? Ik voel dan grote irritatie en kan me er langere tijd over opwinden. Als er iets in mijn agenda staat, dan plan ik andere zaken daaromheen. En als het niet anders kan, verplaats ik de eerste afspraak. Maar zomaar niet komen opdagen of op het laatste moment afzeggen tenzij hoge koorts? Mij zul je daar niet op betrappen.

Zulke leefregels, zoals we dat in de psychologie noemen, hebben we allemaal. Om het leven behapbaar te maken stellen we regels voor onszelf op, die gebaseerd zijn om onze opvattingen over onszelf en anderen. Daar gaan we ons naar gedragen. Het nadeel van – de veelal onbewuste- leefregels is dat deze nogal star kunnen worden. Hoe stelliger de regel, hoe meer problemen deze kan veroorzaken. Als de leefregels ontstaan, zijn ze logisch. Passend bij de situatie. Zelf droeg ik bijvoorbeeld op jonge leeftijd al veel verantwoordelijkheid en daar hoorde je heel goed aan afspraken houden bij.

Erg stellige leefregels hebben echter de neiging mensen op een gegeven moment te gaan beperken. Een goed voorbeeld daarvan is burn-out. Veel mensen met deze klachten hebben overtuigingen als: Alles moet 100% goed, hulp vragen is zwak en ik mag pas rusten als alles af is. Die regels werkten misschien toen ze single waren en thuis woonden, maar die vlieger gaat niet meer op met een gezin met twee kleine kinderen en een fulltimebaan. Dan lopen mensen vast. Gek genoeg blijven we als mensen vaak tegen dezelfde muur lopen en proberen keer op keer te voldoen aan de aan onszelf opgelegde regels.

De metafoor die ik gebruik om daar beweging in te krijgen is de volgende: De regel die we in Nederland hebben afgesproken, is dat we rechts rijden en voor rood licht stoppen. Daar heb je echter niks aan in Groot- Brittannië, want daar rijden ze links. En in India rijden ze daarbij ook nog door rood. Als je dan star rechts zou blijven rijden, heb je een groot probleem. Beperkende leefregels aanpassen aan een nieuwe situatie is dus van belang om goed te blijven functioneren.

En daar is de dag van de deadline van de eindopdracht van de schrijfcursus. De druk loopt op. De dag vordert, creativiteit blijkt zich niet te voegen naar mijn wens me aan mijn afspraken te houden. Stress en spanning, moet-gedachten, irritatie naar mezelf, het wordt er niet beter op. Ik check bij mijn groepsgenoten. Vier van de zes medecursisten zijn ook nog niet klaar. Ik voel wat ontspanning, maar de inspiratie blijft weg. Dan neem ik een besluit. Ik accepteer dat het dit keer niet gaat lukken en maak de bewuste keus om de deadline los te laten. Ik houd me niet aan de afspraak en plof na een dag buiten ontspannen op de bank. Zonder schuldgevoel neem ik de linker rijstrook en rijd ook nog eens lekker door rood.

Vrijheid, dat is het gevoel dat ik had in India en eigenlijk altijd heb op reis. Het loslaten van wat moet -veelal vooral van mezelf, het go with the flow, het laten zijn, me onderdompelen in de mooie dingen die daaruit volgen. Ik ben er goed in.  Op reis. Want zodra ik voet op Nederlandse bodem zet, vliegt het me alweer aan. De moetens, de agenda, de to-do’s, de verwachtingen, de hoge eisen daarbij aan mezelf. Ik voel mezelf meteen uit de ontspanning glijden in een lichte vorm van stress. En dat hoofd, dat weet alles wel en helpt me van de regen in de drup met rationele adviezen.

Op de automatische piloot werk ik mijn agenda af. Voor ik het me echt realiseer is de eerste week alweer voorbij en schreeuwt de to do lijst nog steeds ‘blog schrijven voor zondag’. Steeds harder en HARDER. Het grijpt me naar de keel. Ik wil het ook echt graag, maar hoe doet iedereen het toch. De stress zorgt voor een soort brainfreeze, ik sla dicht. Waarom ben ik niet eerder begonnen? O ja ik was in India. Laat het gewoon los, er komt vanzelf iets. Maar wanneer dan? Is er al iets? Hallo? Moedeloos lees ik weer de verzamelde columns ter inspiratie. Dat kan ik al helemaal niet. Hoe meer ik erover nadenk, hoe minder ik weet wat te doen. Waar is dat gevoel van vrijheid gebleven? Misschien moet ik gewoon een onderwerp in ChatGPT gooien, dan maakt AI- kunstmatige intelligentie- er wel iets moois van. Doei, dat is mijn eer te na!

Straks bestaat mijn vak niet eens meer doordat de computer of een robot veel beter is in therapie geven dan mensen. Dat zou een ramp zijn. Alhoewel, dat geeft mij dus wel weer mijn vrijheid terug. Heerlijk. Ik voel een luikje opengaan in mijn hoofd.

Het lijkt wel alsof ik alleen maar over het klimaat lees deze dagen. Over politici die met het vliegtuig naar een klimaattop gaan, over met tomatensoep besmeurde schilderijen en over activisten die privé-jets proberen tegen te houden. Het is selectieve aandacht. Natuurlijk zijn deze onderwerpen veel in het nieuws maar het valt me extra op. Wij hebben namelijk als gezin een reis naar Zuid-India geboekt. Inderdaad, met het vliegtuig. En dat kan natuurlijk niet. Eigenlijk. Maar ja, op een andere manier kun je er eigenlijk niet komen. Toch? Voor onze kinderen is het heel goede levenservaring en mijn droom najagen is ook belangrijk: Voor mijn dood zoveel mogelijk landen bezoeken.                       

Maar het klimaat dan? Argumenten die mijn besluit afzwakken dringen zich op: ik ben al 30 jaar vegetarisch en we gebruiken vrijwel nooit de auto. We scheiden afval en hebben zonnepanelen. En iedereen vliegt, zelfs mensen die naar de klimaattop gaan. Dus. Vroeger werd ik bewonderd omdat ik zoveel van de wereld heb gezien. Het heeft me gevormd, dat gun ik mijn kinderen ook. Ik voel me weer iets minder schuldig. Alleen, wat hebben ze aan die ervaring als ons land overstroomt en ons gedrag de aarde steeds verder uitput.

De tegenstrijdige gedachten buitelen over elkaar heen. Cognitieve dissonantie heet dat in de psychologie. Tegenstrijdige ideeën en gedragingen leiden tot een conflict in jezelf en spanningsklachten. Dat proberen we op te lossen door ons gedrag af te zwakken en te rechtvaardigen. Als het over onszelf gaat worden grote problemen waar we een stellige mening over hebben, opeens een dilemma. Ook al weet ik het, het helpt toch om allerlei tegenargumenten voor ons ‘slechte gedrag’ te verzinnen. Trouwens, we kunnen niet meer terug. De tickets zijn al geboekt. Dan maar zoveel mogelijk genieten van alle mooie natuur daar. Zolang die er nog is.